Wierum, een buurtschap in de gemeente Het Hogeland, is gebouwd op en bij een min of meer ronde wierde met een oppervlakte van 5 hectare. De wierde lag aan de rivier de Hunze – nu het Reitdiep – die het binnenland verbond met de Waddenzee en de Noordzee. Regelmatig overstroomde het kweldergebied, waardoor de bewoners genoodzaakt waren ‘hogerop’ te wonen om droge voeten te houden.

Zoals de meeste wierden zal Wierum aanvankelijk voornamelijk een agrarische, zelfvoorzienende nederzetting zijn geweest, zonder veel arbeidsspecialisatie. In de periode van 12 v. Chr. tot 47 n. Chr. maakten de noordelijke Nederlanden deel uit van het Romeinse rijk. Ook daarna, en vooral in de tweede en derde eeuw toen de Romeinen zich teruggetrokken hadden achter de Rijn, werd contact gehouden. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de vele in Wierum gevonden scherven van het Romeinse aardewerk ‘terra sigillata’: roodgekleurd en gestempeld aardewerk.

Wierum was met zijn strategische ligging aan het Reitdiep in de Merovingische tijd (rond 400-750) waarschijnlijk wel de woonplaats van een belangrijk regionaal leider. Bij opgravingen is een gouden hanger gevonden die deze theorie onderbouwd. In de Karolingische tijd (rond 750-900) was Wierum waarschijnlijk van regionale politieke betekenis.

In de periode 1912-1916 werden commerciële afgravingen van de wierdegrond gedaan om de vrijgekomen, vruchtbare grond te gebruiken voor bemesting en structuurverbetering van het minder vruchtbare land in de omgeving. De ‘terpaarde’ werd via het kleine haventje bij Wierumerschouw afgevoerd via het Reitdiep. Na de afgraving bleef nog ongeveer 1,5 hectare van de oorspronkelijke 5 hectare over.
Tijdens die afgravingen werd een groot aantal ‘tesserae’ gevonden: glazen mozaïeksteentjes, die waarschijnlijk rond de achtste of negende eeuw n. Chr. dienst deden als ruw materiaal voor het maken van kralen in een werkplaats. Dat doet arbeidsspecialisatie vermoeden, en arbeidsspecialisatie speelde vooral op locaties van politieke betekenis.

De enige archeologische opgravingen in Wierum vonden plaats in 2004, toen de provincie Groningen besloot de wierde in zijn oorspronkelijke omvang te herstellen. Daarbij werd baggergrond uit het Reitdiep gebruikt. Uit verschillende opgegraven voorwerpen bleek dat de wierde al werd bewoond van de vierde of vijfde eeuw v. Chr. tot ten minste in de Late Middeleeuwen, met mogelijk een onderbreking in de vierde eeuw n. Chr..

Tekst: Albert Buursma