Wie ’s avonds op een windstille en stikdonkere nacht over het Hereplein in de stad Groningen wandelt, kan plotseling een onbestemd zuchten horen. Een klagelijk en hortend ademen, dat over het plaveisel strijkt en langs de spaarzame bomen ten hemel stijgt. Rafelklanken uit een ver verleden, toen op deze plek de dwangburcht van de Spaanse hertog Alva stond...

De dwangburcht komt voor op deze oudste gedrukte kaart van de stad Groningen, die in het bezit is van de Jan Menze van Diepen Stichting. De kaart maakt oorspronkelijk deel uit van een atlas. Het gaat om het tweede deel van de beroemde stedenatlas ‘Civitates Orbis Terrarum’ van Braun en Hogenberg. De stad Groningen heeft op deze kaart  de omvang van de late middeleeuwen, met stevige vestingwallen, muren en poorten.

Het meest opvallende element ligt rechts op de voorgrond: een vijfhoekige citadel gebouwd door Alva. Alva wordt in 1567 landvoogd van de Nederlanden en oefent hier een schrikbewind uit. Een jaar later begint de Tachtigjarige Oorlog tegen Spanje. Alva's dwangburcht ligt tussen de Herepoort en de Oosterpoort, ongeveer op de plek van het huidige Hereplein. Het opschrift op de kaart (binnen de muren van de burcht) luidt: 'Arx Nova' (nieuwe burcht).

We noemen deze kaart een vogelvluchtkaart en geen plattegrond, omdat de gebouwen ook aan de zijkant zichtbaar zijn. We zien de stad zoals een hoog vliegende vogel die ziet. De kaart is gedrukt op papier, vanaf een gegraveerde koperen plaat. De uitgever kon op deze manier direct een gehele oplage laten maken. Vervolgens is het exemplaar met waterverf ingekleurd door een andere vakman, de zogenaamde 'afzetter'.