Papier vormde in de vroegmoderne tijd een krachtig medium voor de verspreiding van politieke boodschappen voor de massa. De 16e en 17e eeuw kenden een rijk gebruik van papieren ‘posters.’ Deze plakkaten en pamfletten waren, mede vanwege hun lage druk- en aanschafkosten, uitermate geschikt voor de beïnvloeding van de publieke opinie. 

Deze anonieme spotprent, daterend uit 1665 maar mogelijk herdrukt in 1672, laat zien hoe met dergelijk papieren drukwerk werd geprobeerd de gemoedstoestand van de bevolking hoog te houden tijdens het zogenoemde 'Rampjaar' van 1672. In dat jaar werd de Republiek door vele verschillende partijen aangevallen, waaronder de vorst-bisschop van Münster, Christoph Bernhard van Galen (1606-1678), meer bekend onder de spotnaam Bommen Berend. 

In de zomer van het Rampjaar 1672 rukte Bommen Berend met zware artillerie op naar de stad Groningen. Bommen Berend plaatste zijn kanonnen in Helpman, waar hij vanaf een heuvel de stad overzag. Van juli tot augustus 1672 bestookte hij de stad vier weken lang met kanonvuur, maar zonder succes. Groningen had de tijd gehad haar verdediging goed voor te bereiden en publiek verspreide spotprenten droegen bij aan het hooghouden van het moreel. 

De prent noemt Van Galen een ‘Monster’: half bisschop en half soldaat. Daaronder volgt een serie coupletten op rijm, die elk zogenaamd een van zijn bisschoppelijke titels bezingen, maar in werkelijkheid een tweedelige belediging bevatten, zoals ‘Vuurwerck-schieter, Boom-neerhouwer/Kogel-goyer, Onraad-brouwer.’ Wanneer deze spottende bisschoptitels luid gezongen werden, klonk het doorgaande ritme van de sterk aangezette beledigingen net als een artilleriebeschieting. Deze beledigingen zouden weleens door Groningse studenten kunnen zijn bedacht, want de nieuwsperiodiek Hollandtse Mercurius vermeldde dat de studenten zich gedurende het beleg elke nacht hadden vermaakt met het bedenken en naar de belegeraars roepen van nieuwe beledigende titels. 

Eind augustus 1672 trok Van Galen zich terug. Het ontzet van Groningen op 28 augustus 1672 is voor de Groningers nog steeds elk jaar reden voor een groot feest, dat traditioneel wordt afgesloten met vuurwerk waarmee de bommen van Berend in herinnering worden gebracht.   

Met dank aan Groninger Archieven en Megan K. Williams. 

Objectgegevens:

Groninger Archieven: 

- Anonieme spotprent op Bernard van Galen, bisschop van Münster, Nederland, 1665-'72.