Vóór de tweede helft van de 19e eeuw werd papier van lompen (oude kleren) gemaakt. Na het weken van de lompen om de textielvezels zacht te maken, werd het materiaal tot pulp gestampt. Met een schepraam werd pulp uit het vat geschept. Er waren koperen draden aan de onderkant van het schepraam gespannen. Als je zo’n stuk lompenpapier tegen het licht houdt, zie je de water- en kettinglijnen (de horizontale en verticale lijnen) die deze draden hebben achtergelaten. Maar soms zie je ook een watermerk. 

Bij een watermerk wordt een gedeelte van het papier dunner of juist dikker gemaakt zodat bij lichtinval het watermerk door het licht-donkerverschil zichtbaar wordt. Een watermerk wordt tegenwoordig ingezet om de authenticiteit van bijvoorbeeld papiergeld te waarborgen. Sinds de 13e eeuw gebruikten Europese papierproducenten watermerken als handelsmerk op hun papier. De verspreiding van het watermerk was soms een indicatie voor de locatie van de betreffende papiermolen en voor wanneer het papier was gemaakt. Daarmee kan de herkomst van het papier worden achterhaald.  

Het watermerk op het 24 januari 1494 gedateerde bevelschrift aan het landschap Oostergo van Otto van Langen van Bevervorde, is een zon. De zon bestaat uit een cirkel en zeven stralen. Dit watermerk is op diverse andere documenten terug te zien uit verschillende Europese steden in de tweede helft van de 15e eeuw. Het papier is mogelijk in Brussel of Gennep geproduceerd. Naast het watermerk zien we ook de afdruk van de zegel van Otto van Langen. Zegelstempels werden gebruikt om de echtheid en authenticiteit van een document te waarborgen. Een voorbeeld hiervan is een spitsovalen zegelstempel uit de 14e eeuw dat werd gevonden tijdens opgravingen aan de Reitemakersrijge in Groningen. De stempel heeft een leesbaar randschrift: ‘Peter, zoon van Hag(?), pastoor te Raard (Dongeradeel) of Rauwerd (Boornsterhem).’ 

Met dank aan Groninger Archieven, Gemeente Groningen en Giel Maan. 

Objectgegevens:

Groninger Archieven: 

- Detail watermerk zon (ook zegel). Bevelschrift van Otto van Langen van Bevervorde, commissaris en raadsheer van rooms-koning Maximiliaan, aan het landschap Oostergo, om geen gevolg te geven aan de geboden van de stad Groningen en haar bondgenoten, 24 januari 1494.

Gemeente Groningen:

- Spitsovaal zegelstempel met oog, 14e eeuw. Brons, 4 x 2,5 x 1,3 cm.