De (stro)kartonnen verpakkingen uit het Veenkoloniaal Museum brengen gouden Groningse tijden in herinnering. Droste’s chocolade tulpen, Brinta’s tarwe ontbijt en Solva’s zeepvlokken; allemaal verpakt in Gronings karton!

In Groningen floreerde gedurende honderd jaar een industrie die uniek was in het land, en zelfs in de wereld: de strokartonindustrie. Er werd karton geproduceerd voor heel Nederland.  Strokarton is karton gemaakt van stro en werd veel gebruikt voor allerlei verpakkingen. Vanaf 1860 tot 1980 veranderden de strokartonfabrieken het aanzicht van vele dorpen in Oost-Groningen. Ondanks de soms slechte arbeidsvoorwaarden bracht de strokartonindustrie duizenden arbeiders in de regio grote welvaart. 

Het aantal Groninger akkerbouwers was in de 18e eeuw zo sterk toegenomen dat er sprake was van een groot overschot aan stro. Wat men niet kon verkopen werd bij gebrek aan beter verbrand. Uit Duitsland kwam de oplossing voor deze verspilling: daar was men stro gaan verwerken tot karton. Oost-Groningen leende zich perfect voor het maken van strokarton. Alles wat een fabriek nodig had om te draaien, kon gemakkelijk per kanaal aangevoerd worden. Bovendien waren grote groepen straatarme seizoenarbeiders op zoek naar een beter bestaan. 

In 1869 was de eerste strokartonfabriek van Groningen een feit, maar daarbij bleef het niet. In de volgende decennia werden meer dan twintig fabrieken opgericht. Oude Pekela profiteerde in het bijzonder van de strokartonrage; op het hoogtepunt telde het dorp maar liefst zeven fabrieken!

Het maken van strokarton begon bij de strohalm. In grote balen werd het stro aangeleverd bij de fabriek, waar de lange stengels eerst werden fijngehakt. Het gehakselde stro werd daarna samen met kalk in reusachtige bolkokers tot een pulp gekookt. Om het fijner te krijgen werd het daarna nog geplet en gehakt. Uiteindelijk bleef er een residu over dat werd samengeperst tot het karakteristieke bruine en vezelrijke karton. Het karton kende vele toepassingen: van verpakkingsmateriaal tot plafonds, boekbanden en spoorkaarten. Gronings strokarton werd over de hele wereld gebruikt. 

De strokartonindustrie bracht Oost-Groningen gouden tijden. Maar toen betere en goedkopere kartonsoorten gemaakt uit gerecycled papier werden ontwikkeld, bleek de strokartonindustrie niet meer te redden. In 1980 rolde het laatste stukje strokarton van de pers. 

Met dank aan Veenkoloniaal Museum en Frank Smit.  

Objectgegevens:

Veenkoloniaal Museum: 

Diverse strokartonnen en kartonnen verpakkingen, Nederland, 20e-21e eeuw.