De Menkemaborg in Uithuizen is de thuishaven van twee belangrijke schilderijen uit de collectie van het Groninger Museum. In de eetkamer van de borg hangen de zeventiende-eeuwse beeltenissen van Osebrandt Clant van Menkema (1561?-1624) en zijn vrouw Josina Manninga tho Lutzborg (1590-1622). Deze portretten zijn in 1947 door het Groninger Museum aangekocht.

Dat het echtpaar semipermanent op de Menkemaborg hangt, is niet heel gek: het zijn oud-bewoners van de borg. Osebrandt en Josina trouwen op 17 maart 1610 in Groningen. De portretten worden een jaar later gemaakt ter gelegenheid van dit huwelijk. Volgens de tekst op het schilderij is Osebrandt dan 50 jaar oud. Zijn geboortejaar zou dan 1561 zijn en dit jaar staat ook in de literatuur vermeld. Maar uit nader onderzoek blijkt dat zijn ouders in dat jaar heel jong waren en dat ze omstreeks 1575 zijn gehuwd. In dat jaar of een jaar erna is Osebrandt geboren. Hij is overleden in 1624, daar zijn de meeste genealogen het over eens. Hij is dus eerder 35 jaar dan 50 jaar, wanneer hij voor de tweede keer huwt in 1610. Heeft de schilder zich vergist of is er later bij een restauratie een ander jaar vermeld?

De echtelieden zijn afkomstig uit gegoede Groningse adellijke families, zoals de familiewapens op de portretten illustreren. Dat het paar niet onbemiddeld was, is ook te zien aan de kleding die ze dragen. De kersverse echtgenote steelt de show met haar kanten hoofd- en nektooi en sieraden van goud, parels en verschillende edelstenen om haar nek en op haar kleding. In het kant van de hoofdtooi zijn om en om figuren van een man en een vrouw verwerkt, eveneens een verwijzing naar het huwelijk. Josina draagt verder een zwarte lange jas met een roze borstlap en roze rok. Haar mouwen zijn bekleed met gouden rozetten. Onder de kanten manchetten draagt ze twee gelijke gouden armbanden met familiewapens. Aan haar handen pronken maar liefst zeven verschillende ringen. Aan de ringvinger van haar linkerhand lijkt ze een trouwring te dragen, te herkennen aan de twee ineengeslagen handen.

Osebrandt gaat iets soberder gekleed. Laat je echter niet misleiden door de donkere kleur van zijn satijnen wambuis: het zwart verven van stof was een kostbare aangelegenheid. Bovendien draagt Osebrandt ook de nodige accessoires. In het oog springen de drie massief gouden schakelkettingen. Aan het uiteinde daarvan hangen een set ringen, een zegelstempel en een gouden tandenstoker. Verder is hij opgesierd met een molensteenkraag en kanten manchetten. Om zijn middel draagt hij een zilveren gordel, waar zijn sabel aan hangt. Osebrandts rechterhand rust op een rijkversierde hoed met gouden accessoires, edelstenen en gekleurde veren.

Het is niet bekend wie de schilderijen heeft gemaakt. Duidelijk is wel dat het geen ondermaatse schilder was. Volgens de Friese kunsthistoricus A. Wassenbergh (1897-1992) zijn ze van de hand van de ‘Fries-Groningse meester’. Dit is een noodnaam voor een schilder die tussen 1595 en 1626 actief was in de provincies Groningen en Friesland.