Zoals een havdalabusje het einde van de sabbat markeert, zo wordt met een challekleedje het begin van deze wekelijkse feestdag ingeluid. Vlak voor het begin van de sabbat, dus op vrijdag als het donker wordt, wordt zo’n kleedje over twee gevlochten broden (challes) gelegd.

Dit kleedje is gemaakt door Erna Meijer-de Wolf. Zij woonde tot 1951 met haar man Mozes (of Maurits) in Groningen en verhuisde toen naar Israel. Kleinzoon Tal kwam het enige tijd geleden persoonlijk van Israel naar Groningen terugbrengen.

Het kleedje (45x65 cm) bestaat uit donkerblauw fluweel, omrand door goudkleurig franje. Op de fluwelen ondergrond zijn met goudkleurig garen twee leeuwen geborduurd die een sjerp of een boog lijken te dragen. Daar bovenop staat een kroon die is voorzien van een kleine davidster en – heel vakkundig aangebracht – juwelen van gouddraad. De onderkant van het tafereel wordt afgesloten door een breed, symmetrisch plantenmotief. Dat de leeuwen een kroon dragen, is opmerkelijk. Daardoor lijkt Erna Meijer niet, zoals je zou verwachten, te verwijzen naar de Leeuw van Juda (het symbool van de stam Juda waarnaar de Judeeërs = het Joodse volk genoemd zijn). Want die staat in de Joodse traditie nooit met een kroon afgebeeld. Het lijkt er eerder op dat ze er de Nederlandse leeuw uit het nationale rijkswapen mee wil vereren. Tussen de leeuwen prijkt in het Hebreeuws de tekst ‘onthoudt de heilige dag sabbat’. De leuze is een aanmaning aan de Joden om de sabbat te vieren en zich aan de regels voor die dag te houden.

En zo zijn we weer aanbeland bij de functie van het kleedje. Want die heeft alles te maken met de sabbat die op vrijdagavond begint als het donker wordt. In Joodse gezinnen of huishoudens wordt dat begin uitbundig gevierd met een uitgebreide maaltijd omdat de sabbat het mooiste van alle Joodse feesten is. Deze sjabbesmaaltijd moet beginnen met het delen van twee gevlochten broodjes, challes. Het aantal, twee, verwijst naar de dubbele portie manna die God tijdens de doortocht in de woestijn op een vrijdag voor de Israëlieten deed neerdalen. Daardoor hoefden de Israëlieten op volgende dag, de rustdag sabbat, geen eten klaar te maken.

De twee challes worden voor het begin van de sjabbesmaaltijd klaargelegd in een mandje onder, inderdaad..., een challekleedje. Heel praktisch dus. Maar, in de Joodse traditie wordt ook een mooie symboliek aan het challekleedje gehecht: het bedekt de broden, zoals destijds het manna door een laag dauw bedekt werd nadat God het had laten neerdalen.

Erna’s kleinzoon Tal Beeri kwam niet alleen het challekleedje naar Synagoge Groningen brengen, maar ook een havdala- of besamiembusje.